Edition (Beta-Version) Ausfertigungen Drucke Literatur Inhalt Kontext Kommentar Reichsarchiv (1657-11-06) Theatrum Europaeum (1657-09-19 und 1657-11-06)

1657 IX 19 und 1657 XI 6 Vertragswerk von Wehlau und Bromberg
     

In nomine Patris Filii et Spiritus Sancti unici verique Dei Amen

Transkription nach dem Unterhändlerinstrument GSABerlin VI HA Nr. 608, kollationiert mit den in Ratifikationen inserierten Texten AGADWarschau Perg. 1439 und GSABerlin VI HA Nr. 615. Den Ratifikationen sind die entsprechenden Präambeln vorangestellt. Titel bei Dogiel: Foedus perpetuum, quo Domui Brandenburgicae Ducatus Prussiae in supremum et absolutum, certis conditionibus, dominium ceditur.

Notum sit omnibus, quod cum superioribus annis, eoque ipso tempore, quo serenissimus et potentissimus princeps ac dominus, Dominus Ioannes Casimirus, rex Poloniae, magnus dux Lithuaniae, Russiae, Prussiae, Masoviae, Samogitiae, Livoniae, Smolensciae, Czernichoviaeque, nec non Suecorum, Gothorum, Vandalorumque haereditarius rex, inclytumque Poloniae regnum et magnus Lithuaniae ducatus, Moscovitico bello, Cosacicisque implicarentur turbis; Sueci infestis pariter armis eandem peterent Poloniam, tandemque in Prussiam regiam ac ducalem irrumperent, ita, ut ipse serenissmus princeps ac dominus, dominus Fridericus Wilhelmus, marchio Brandenburgensis, sacri Romani imperii archicamerarius et princeps elector, Magdeburgi, Prussiae, Iuliae, Cliviae, Montium, Stetini, Pomeraniae, Cassubiorum, Vandalorumque, nec non in Silesia Crosnae et Carnoviae dux, burgravius Norinbergensis, princeps Halberstadii et Mindae, comes Marchae et Ravensbergi, dominus in Ravenstein eiusque ditiones ac subditi infestis Suecorum armis ac hostilitatibus, convocatis undequaque contra ipsum Suecicis copiis, ita peteretur ac urgeretur, ut cum ipsis ad pacta quaedam, premente necessitate fuerit adactus, indeque hostilia quaedam inter serenissimum Poloniae regem, et serenissimum electorem Brandenburgicum insecuta patrataque fuerint; tandem per singularem Dei gratiam clementiamque, interveniente et mutuam concordiam serenissimo ac potentissimo principe ac domino, domino Leopoldo, Hungariae, Bohemiae, Dalmatiae, Croatiae, Schlavoniaeque rege, archiduce Austriae, duce Burgundiae, Styriae, Carinthiae, Carniolaeque per ipsius consiliarium camerae aulicae, et ad hosce tractatus ablegatum, illustrissimum et excellentissimum dominum Franciscum de Lisola, dominum de Tysen et Marienfeld, conciliante, tam sacrae regiae majestatis, quam suae serenitatis electoralis plenipotentiarii: ex parte quidem suae regiae maiestatis Poloniae, reverendissimus, illustrissimi et excellentissimi dominus Venceslaus, comes in Leszno Lesczynski, episcopus Varmiensis, et dominus Vincentius Corvinus Gosiewski, supremus thesaurarius et campi-mareschallus magni ducatus Lithuaniae, Vielisensis, Punensis, Marcoviensis gubernator, oeconomiarum Olitensis et Graudentensis administrator. Ex parte vero serenitatis suae electoralis illustrissimi et excellentissimi, dominus Otto, liber baro a Schwerin, dominus in Landsberg, Oldewigshagen et Drewitz, haereditarius electoratus Brandenburgensis camerarius, serenissimi electoris Brandenburgensis consiliarius status intimus, et negotiorum feudalium director, nec non seren[issi]mae electri[ci]s supremus aulae praefectus, et capitaneus in Oranienburg, et do[mi]nus Laurentius Christophorus à Somnitz haereditarius camerarius in ducatu Pomeraniae, eiusdem serenissimi electoris consiliarius status intimus, Cancellarius in Pomerania ducali et capitaneus Neo-Stetinensis, necessariis ad hoc instructi mandatis, perpetuam pacem, concordiam atque amicitiam, inter praedictum serenissimum ac potentissimum regem, magnumque Lithuaniae ducem, eiusque successores, et regnum Poloniae magnumque Lithuaniae ducatum: Tum serenissimum electorem Brandenburgicum, in Prussia ducem, eiusque successores, his, quae sequuntur conditionibus pacti sint, instaurarint atque concluserint.

1.
Praedicta pax, quem ad modum

Dogiel; Dumont; Pufendorf: quemadmodum.
in perpetuum fida et sincera erit: Ita hoc ipso momento, omnis inter utramque partem, utriusque partis copias, milites, subditosque hostilitas cessabit. Neutra pars in alterius damnum quidquam tentabit, aut tentari patietur, sed altera alterius gloriam, utilitatem, et securitatem, modis omnibus promovere studebit. Quidquid vero durantibus hisce bellis, uni vel alteri parti, tam in regno Poloniae, quam in Prussia ducali, aut singulis illorum incolis, ab una vel altera parte damnorum, iniuriarum, molestiarumve, sive per vim atque expeditiones militares, sive per exactiones, ablationes, aut alios modos illatum fuerit, illud omne, ut pote perpetua oblivione sepultum, nunquam exsuscitabitur, nec eo nomine, tam sacra regia majestas, regnumque Poloniae, aut provincia aliqua eidem unita, aut subditorum quisquam, cuiuscunque gradus, dignitatis aut conditionis fuerit, quam serenitas sua electoralis, eiusque subditi, milites ac ministri, poterunt se invicem, aut singulorum haeredes, vel terras, ditiones, belli-duces, milites, subditos convenire, compellare, aut quidquam ab iis petere aut postulare, multo minus vi extorquere, sed ista omnia, utrinque abolita erunt, ac deinceps alter alterius commodum promovebit, damna autem mutuo avertet. Salvis nominibus et debitis civilibus, inter regni magni ducatus Lithuaniae, et huius ducatus incolas, ante vel durante hoc bello contractis, quibus solvendis unusquisque teneatur; neque iis, qui praesidia electoralia, per hoc bellum habuerunt, aut quo vis modo cum serenissimo electore aut eius officiariis in regno Poloniae contraxerunt, hoc omne illis respectu amicitiae et intercessionis suae serenitatis electoralis, à sua regia maiestate ipsis indulgebitur, et nulla in re ipsis contra pristina iura, reliquasque libertates omnes, qualescunque sint, absque ulla exceptione aut reservatione, quibus antea fruebantur, praeiudicio erit.

2.
Qui huius belli causa, à Polonis et electoralibus capti fuerunt, sine lytro, et relicta ipsis suppellectile, qua

AGADWarschau Perg. 1439; Dogiel; Dumont; Pufendorf: quae.
exstabit, pristinae libertati reddantur; si qui vero alterius partis signa secuti fuerint, atque militiae sese addixerint, isti relinquantur parti, nec reposcentur. Bona immobilia et literaria documenta, quae ab utraque parte, ratione huius dissensionis arrestata, vel fisco addicta fuerunt, legitimis eorum dominis restituantur; non obstantibus quibus vis donationibus, a quocunque et quo vis titulo factis.

3.
Utraque pars, in modernis hisce bellorum tempestatibus, sedulo communi saluti et defensioni intenta erit, contra quoscunque illius perturbatores, pacique et mutuae securitati stabiliendae, pellendisque è regno Poloniae, magno ducatu Lithuaniae, et ducatu Prussiae hostibus, unitis consiliis, viribus ac conatibus incumbet, non obstante quovis alio nexu aut conventione

Dogiel; Dumont; CTS: conjunctione.
, quae huic aequissimae intentioni et reciprocae obligationi obstare posse viderentur; vigore autem huius pacti pro rescissis habentur.

4.
Serenissimus elector, omnia, quae per universum Poloniae regnum, magnumque ducatum Lithuaniae et episcopatum Varmiensem

Textvariante: Pufendorf: Warmiensem. Sachanmerkung: Fürstbistum Ermland/Warmien (poln. Warmia), gegründet 1243; seit 1478/79 leisteten die Bischöfe dem polnischen König den Treueeid.
, per hoc bellum, aut per tractatus Sueticos, quocunque titulo occupavit, ac ipso facto possidet, statim, atque haec conventio, à sua regia majestate et senatoribus, ac praecipuis Regni, aulaeque officialibus, eidem assidentibus, ratihabita fuerit, restituet plenarie, et absque ulla reservatione; evacuatio locorum fiet per commissarios, utriusque partis communi consilio, iuxta solitam belli rationem, absque iniuria aut molestia ulla Incolarum, et sine demolitione fortalitiorum novorum et antiquorum, nisi id ex communi partium, consensu, quibusdam in locis expedire videatur, et sine ablatione rei tormentariae ad episcopatum spectantis.

5.

Abweichende Zählung bei Dogiel: Art. 5 gedruckt als zu Art. 4 gehörend; infolge verschieben sich bei Dogiel die Artikelnumerierungen bis Art. 7.

Quorum intuitu, et aliorum praesertim infra specificatorum, et aliis iustis de causis, ducatum Prussiae, iis finibus circumscriptum, quibus serenissimus elector, illum olim iure feudi, ante hoc bellum exortum possidebat, ipse deinceps et descendentes eiusdem masculi, ex toro eius legitime procreati, indeque descendentes omnes, donec quisquam supererit ex descendentibus masculis suae serenitatis electoralis, iure supremi dominii, cum summa atque absoluta potestate sibi habebunt, possidebunt, regentque, absque omnibus antehac praestitis oneribus.

6.

Zählung bei Dogiel: V.

Quanquam vero serenissimus elector, eiusque descendentes omnes masculi, omni prorsus vasallagii nexu, quo hactenus regi et reipublicae Poloniae obstricti fuerunt, iisque omnibus quae inde dependent, liberentur, non tamen perpetua feudi alienatio inde sequetur, sed deficientibus masculis ex praememorata linea legitima electorali descendentibus, serenissimis regibus et reipublicae Poloniae, jus suum integrum, in praefatum ducatum reservatur, et tali pacto praefatus Ducatus, à republica Poloniae non avelletur; quae tamen reservatio interim ante casum existentem, iuri supremi dominii serenitatis suae electoralis, eiusque descendentium, nullo modo praeiudicabit.
Promittit etiam sua regia maiestas, tam pro se, quam pro successoribus suis, se in casu non existentium descendentium, specialem habituros rationem agnatorum serenitatis suae electoralis, nimirum domus Culmbacensis et Onolsbacensis, et officia collaturos apud regni comitia, ut casu caducitatis existente, etiam illi aliis praeferantur, et ad successionem praefati ducatus admittantur, sub iisdem feudi conditionibus et obligationibus, quibus antehac serenissimus elector, eiusque antecessores, illum vigore investiturae possederunt.

7.
Sua regia maiestas, atque respublica Poloniae, hoc ipso exsolvunt

Dumont: exsolvit.
status, officiales, omnesque Prussiae ducalis subditos priori iuramento, quo hactenus obstricti fuerunt. Cuius loco serenissimus elector, iuramento se, ac subditos omnes Prussiae obstringet, ad observantiam horum pactorum et foederis perpetui, in termino extradendae ratificationis; et praeterea universi Prussiae ordines, magistratus, officiales, arcium, portuum, fortalitiorum, civitatum praefecti, jurabunt, se, casu caducitatis existente, serenissimum regem ac rempublicam Poloniae, pro solis et immediatis dominis agnituros, eisque omnem obedientiam, fidemque debitam praestituros, idque in singulis ducum Prussiae homagiis, coram deputatis serenissimi regis ac reipublicae Poloniae, repetent, iuxta formulam juramenti specialem, quae hic sequitur; de die vero ad praefatum iuramentum decernenda, cum sua regia maiestate vel eiusdem legatis conveniet.
Ego N.N. juro, quod casu caducitatis existente, quo possessio plenumque dominium ducatus Prussiae, ad suam regiam maiestatem Poloniae et rempublicam pertinebit, iuxta tenorem tractatus, inter suam regiam maiestatem, et serenitatem suam electoralem, die decimo nono, mensis Septembris anno millesimo, sexcentesimo, quinquagesimo septimo, initi, serenissimum Poloniae regem, eiusque successores, et rempublicam, pro solis et legitimis ac immediatis dominis meis, agnoscam, eisque debitam fidem et obedientiam praestabo, sic me Deus adiuvet, per Iesum Christum Amen.

8.
Deficientibus masculis descendentibus ex linea electorali praesenti, superstitibus foeminini

Dogiel: faemini.
sexus marchionissis descendentibus, aut his non exstantibus, propinquo gradu agnationis suam serenitatem electoralem, eiusque posteros attingentibus, quisquis in Prussiae ducatu, tum temporis succedet, summam persolvet, de qua inter sacram regiam maiestatem, et serenitatem suam electoralem conveniet, in ipsa ratificatione, quaeque ibidem exprimetur.
Donec autem exoluta fuerit, occupare ac possidere dictis marchionissis, aut supra dictis proximis haeredibus, licebit praefecturam Insterburgensem, cum omnibus eo spectantibus praediis et praefecturis camerae, quas vocant vulgo Kammer-Ämbter, dictis, iisque omnibus omni meliori modo uti, frui, debebunt; hac tamen lege, ut quidquid ex fructibus dictae praefecturae percipient, illud in defalcationem et extenuationem praefatae summae capitalis imputetur. Qua persoluta, tenebuntur illam praefecturam cedere legitimis Prussiae possessoribus, nec ultra quid in illam praetendere.

9.
Serenissimus elector, eiusque descendentes masculi, barones, nobiles, civitates et magistratus, ac subditos omnes Prussiae, cuiuscunque gradus ac conditionis sint, in avitis receptisque privilegiis

Dogiel: [Auslassung:] Privilegiis.
, statutis, juribus ac libertatibus, huic conventioni non derogantibus, conservabunt et manutenebunt, nec quidquam in contrarium attentabunt, aut innovabunt, vel a quo vis attentari aut innovari patientur. Ipsis quoque iustitiam, iuxta ius Prussiae, usitatum et receptum, caeteraque statuta et consuetudines administrari curabunt; si quis in inferioribus instantiis gravatum se praetenderit, ad supremum tribunal appellationum, à serenitate sua electorali, in Prussia ducali erigendum, provocare poterit, ibidemque decenti modo jus suum persequi. Ulterior provocatio sive ordinaria sive extraordinaria aut quocunque nomine veniat, nullum inveniat locum; praeses autem et assessores istius appellationis iudicii, à serenitate sua electorali, eiusdemque descendentibus masculis constituentur ex Prussiae ducalis indigenis et terrigenis, iisque illi juramentum praestabunt, nec subditi querelas suas, ad regem, regnumque Poloniae ullo modo deferre poterunt, aut ab eis admitti. Similiter sua regia maiestas et respublica Poloniae promittunt, casu devolutionis existente, se praememoratas statuum Prussiae libertates, privilegia, statuta, consuetudines, iuraque recepta, integra atque salva, dictis statibus deinceps semper conservaturos, illosque in quieta et tranquilla possessione eorum omnium manutenturos, nihilque in iis omnibus innovaturos.

10.
Loco vasallagii pristini, serenissimus elector, eiusque descendentes, perpetuo ac inviolabili foedere, serenissimo regi ac egno Poloniae coniungentur, per quod utriusque partis stabiliatur in perpetuum securitas, in eum qui sequitur modum.

11.
Serenissimus elector, eiusque descendentes, fidam cum serenissmis regibus, regnoque Poloniae, et magno ducatu Lithuaniae colent amicitiam et unionem, nunquam cum serenissimorum Regum, vel regni hostibus, aliquod foedus, directe vel indirecte inibunt, in praeiudicium

Dolezel; Duchhardt/Wachowiak: praeeiudicium.
regis et reipublicae. Transitum hostibus, per ditiones suas, portus et propugnacula, annonam quoque et commeatum, ac qualecunque subsidii genu ipsis denegabunt, nec portus suos vel munitiones ipsis quocunque modo vel titulo, in possessionem tradent.

12.
Subsidia, qua

AGADWarschau Perg.1439: quae. Dogiel; Dumont; Pufendorf: quae.
in hoc praesenti bello, serenitas sua electoralis, serenissimo regi ac reipublicae Poloniae conferre tenebitur, illa in particulari tractatu, hac de re inito, specifice designata sunt ac limitata, quae conventio vigore praesentis pacti, per omnia servanda erit. Quoties autem finito hoc bello, novum aliquod aliud bellum, contra serenissimum regem ac rempublicam Poloniae orietur, sua serenitas electoralis eiusque descendentes, tenebuntur, mille quingentos pedites, et quingentos equites, serenissimo regi ac regno Poloniae subministrare, quibus postquam ex ducatu Prussiae ducalis, educti fuerint, rex regnumque Poloniae, sustentationem subministrabunt.

13.
Vicissim vero serenissimus rex, eiusque successores et regnum Poloniae, ac magnus ducatus Lithuaniae, reciprocam cum serenitate sua electorali, eiusque successoribus servabunt amicitiam, nullum hostibus ipsius aditum in suae serenitatis electoralis terras concedere, sed potius defensioni, conservationi, ac securitati ducatus Prussiae, omnibus modis consulere debebunt; praesertim si huius conventionis, vel subsidii missi causa (de quo supra) serenissimo flectori, eiusque successoribus, quisquam et quicunque fuerit, sive in praesenti, sive deinceps, bellum indicere, aut ducatui Prussiae inferre voluerit, serenissimus rex et regnum Poloniae, adaequato ipsi subsidio subvenire tenebuntur.

14.
Copiis regiis per Prussiam ducalem, quando opus fuerit, iter patebit, sine maleficio tamen, noxa aut damno ullo incolarum; ordinabit quoque serenissimus elector, eiusque descendentes itinerum rationes, et quicquid inde dependet. Idque ut eo rectius fieri possit, mature adventus exercitus Polonici aut turmarum, serenissimo electori aut posteris eius, vel in absentia eorum, iis, quibus gubernatio ducatus commissa erit

Dogiel: fuerit.
, à sua regia maiestate, vel a regni generalibus, vulgo Feldt Herren, indicandus erit. Ordinationi autem praedictae, exercitus Polonicus, eiusque duces, parere necesse habebunt. Pariter liberum erit suae serenitati electorali, eiusque posteris, Prussiae ducibus, eadem ratione et cautelis supra memoratis, per Poloniam ac Prussiam regalem, copias militares ducere.

15.
Navibus utriusque partis propriis, sit liber cum omnimoda securitate praestanda, aditus atque transitus per portus, qui sunt in alter utrius partis dominio, absque praeiudicio commerciorum et

Dolezel; Duchhardt/Wachowiak: atque.
fortalitiorum, et cum omni moda eorundem securitate, de qua inter partes deinceps conveniet.
Libera quoque erit utrique parti, in alterius ditionibus, annonae, commeatus, ac omnis subsidii bellici, coemptio. Utraque pars, in alterius partis terris, militem conducere poterit, illam tamen eo nomine amice prius compellabit, atque desuper inter utramque partem, de modo, conveniet, prout foederis atque amicitiae ac temporum ratio expostulabit, et hoc semper observabitur, ne ullum partibus incommodum, aut subditis damnum afferratur.

16.
Exercitum religionis catholicae romanae, prout ante hoc bellum Suecicum

Dogiel: Sueticum.
, iuxta antigua et recentia pacta, in Prussia ducali viguit, aut vigere debuit conservabitur, aut restituetur. Libera erit eam profiteri volentibus, nec ullus unquam ex ducalibus subditis, iam eam profitentibus, aut inposterum professuris, eam ab rem interpellabitur; sacella itidem et oratoria, ac bona omnia ecclesiastica ipsis appertinentia, ubi vis tam in confinibus, quam alibi, integra, tuta, et concessa illis erunt, in iisdemque liberum ex doctrina, institutisque catholicis Romanis exercitium habebunt; nemo eo nomine turbabitur, premeturve, nemo religionis catholicae causa, ullam vim iniuriam, contumeliam, molestiamve perferet, et quicunque eos aliqua iniuria affecerit, severe punietur. Ad munera et honores iis, qui ex catholicis idonei fuerint, liber aditus erit. Quicunque etiam in ducatu catholici barones, nobiles, civitates, iura patronatus legitimis acquisiverint modis, in locis ubi iura illa ipsis competunt, iisdem uti ac frui absque impedimento ac contradictione poterunt. Si vero alii compatroni non Romanae religioni addicti fuerint inibi, atque lis de dicto iuro atque eius exercitio oriatur, a commissariis, a serenitate sua electorali, ex utraque religione, pari numero constituendis, componetur, vel decidetur, iuxta praescriptum juris canonici. Templum quoque Regiomontanum, cum suo coemeterio, et locis ad id pertinentibus ac fundatione, aliisque juribus receptis, in eo statu, quo ante hoc bellum fuerunt, aut esse debuerunt, conservabitur. Personae ecclesiasticae iis immunitatibus et foro inposterum gaudebunt, quibus hactenus gavisae sunt, aut gaudere debuerunt, iuxta pacta priora. Iurisdictio spiritualis reverendissimi et excellentissimi domini episcopi Varmiensis, iuxta pacta, intacta et integra conservabitur, in parochum et omnes alias ecclesiasticas personas, catholicae religioni addictas. Omnibus denique iuribus praerogativis ac libertatibus fruentur, quae tam in antiquis, quam recentibus pactis et fundationibus contenta sunt, quae hic, in hac solum materia, denuo confirmantur, ac pro specifice expressis et declaratis habentur. Calendarium hactenus usitatum et receptum pariter retinebitur. Similiter serenissimus rex Poloniae et respublica, pro se et successoribus suis promittunt, quod in casu devolutionis, nihil in praeiudicium tam augustano-lutheranae, quam augustano-reformatae religionis innovabunt aut attentabunt.

17.
Commercia inter regni Poloniae, magni ducatus Lithuaniae et ducatus Prussiae icolas, libera erunt ac secura. Circa controversias vero quascunque ratione commercii, et omnium inde dependentium, vel eo

Dogiel: eos.
spectantium, aut quae ad illud quocunque modo referri possunt, commissio instituetur ad instantiam partis poscentis, et omnia per commissarios ex utraque parte ad instantiam sive suae regiae majestatis, sive suae serenitatis electoralis, pari numero, intra spatium duorum mensium nominandos, amicabiliter componentur. In dminiis vero utriusque partis, nulla nova theloneorum onera, tam terrestria quam maritima, quae ante hoc bellum non fuerunt, in gravamen cuius libet partium imponantur. Quod si aliqua, è re communi de novo imponenda aut augenda videbuntur, id partium consensu fiet.

18.
Si super limitibus inter utramque partem, aut subditos utriusque partis, ratione videlicet limitum, aut etiam inter suam regiam maiestatem ac successores reges, regnumque Poloniae ac magnum ducatum Lithuaniae, et serenitatem suam electoralem, eiusque successores, circa observationem et executionem foederis, ac praesentis conventionis, aliave quavis de causa, aliqua dubitatio aut controversia exoriatur; per Ccmmissarios ad instantiam tam suae regiae maiestatis, quam suae serenetatis electoralis intra bimestre

CTS; Dumont: trimestre. Dogiel weist in einem mit * gekennzeichneten Zusatz auf eine mögliche Lesart „trimestre“ hin.
spatium, ab utraque parte aequali numero nominandos, quique si opus est, in rem praesenten venient, amice componatur ac definiatur.

19.
De pretio, valore ac aestimatione monetae, liberoque eiusdem cursu per utriusque ditiones, quoties opus fuerit, amicabiliter conveniendum erit.

20.
Ad intercessionem seren[issi]mi et potent[issi]mi Hungariae

Dogiel: Ungariae.
et Bohemiae regis, per praememoratum dominum ablegatum suum, interpositam, nec non serenissimo Electore Brandenburgico, pro plenaria restitutione et omni moda securitate cognati principis, maiorem in modum instante, serenissimi regis Poloniae plenipotentiarii, perspectam et exploratam habentes suae regiae miestatis, cum erga coeteros omnes ad obsequium redeuntes, tum specialiter erga ilustrissimum pincipem, dominum Bogulsavum Radziwil, ducem Birzarum, Dubincorum, Sluciae et Kopyliae, sacri Romani imperii principem, non uno documento literario testatam benignitatem, annuerunt et consenserunt, ut praefatus princeps, tanquam is, qui de facto, cum debita submissione, ad pristinam obedientiam, fidem, et obsequium, una cum suis omnibus iam redierit, et omni cum hostibus commercio renunciaverit, atque in posterum serenissimo regi ac reipublicae, obsequium suum fidele voverit, non modo generalis amnistiae beneficio frui et gaudere possit: sed etiam speciali praesentis transactionis vigore, in ducatuum suorum patrimonia, et omnia bona ac iura ipsi legitime competentia, in forma plenissima, una cum suis restitutus ac restituendus intelligatur, neque ratione iniuriarum, damnorum, ac hostilitatum, quae in hoc bello vel per ipsum, vel per eius milites, aut ministros, acciderunt, per viam iuris aut facti, quisquam negotium aut molestiam, ipsi aut partes ipsius sequentibus facessere possit, sed omnia fideli amnistia et praeteritorum oblivione, huius quoque pacificationis vigore, sepulta censeantur, salvis nominibus et debitis, civilibus, quae, nihilominus persolvenda erunt.

21.
Foedus hoc, et omnia in hoc instrumento contenta, sancte servatum iri, utraque pars iuramento promittet, et in praesenti quidem serenissimus rex Poloniae ac senatores eidem assidentes, hanc conventionem solenniter ratihabebunt ac iuramento firmabunt, promittentque in proximis comitiis, aut proximo conventu, comitiorum potestatem habente, omnia quae his conclusa sunt, ratihabitum iri. Similiter serenitas sua electoralis

Dogiel: Serenitas sua Electoralis.
, illam pari modo ratificabit ac iuramento firmabit. Atque hoc foedus perpetuum, quotiescunque novus rex Poloniae electus fuerit, aut dux Prussiae, in ducatum successerit, ab utraque parte renovabitur, confirmabiturque, iuramento desuper praestito, per deputatos in animam principalium iurantes. Et si pars alter utra huic conventioni et foederi contravenerit, et decenter admonita, satisfacere neglexerit, pars laesa monere tenebitur mediatores, ac serenissimos reges et status, in articulo sequenti nominatos, et eorum curam adhibere procurandae satisfactioni, et huic stabiliendae concordiae rationi, utraque pars sedulo insistet, ut omnia amicabiliter aequis modis componantur.

22.
Pro securitate et horum pactorum firmitudine, fidem suam quoque ut interponant, serenissimi et potentissimi reges Hungariae et Bohemiae. Item Daniae Norvegiaeque

Friedrich (Frederik) III. (1648-1670), König von Dänemark und Norwegen.
; denique praepotentes Foederati Belgii Ordines rogabuntur, ut iniuriam aut vim contra hanc conventionem passo, omni meliori modo consulant, atque debita ipsi satisfactio procuretur.
Confecta autem sunt a supra nominatis dominis plenipotentiariis huius pacificationis et foederis, duo eiusdem tenoris exemplaria, a sua regia maiestate Poloniae et senatoribus eidem assidentibus: Atque a sua serenitate electorali Brandenburgensi, intra sex septimanas, ab infra scripto die, ratificanda et iuramento firmanda, atque utrinque permutanda, quorum unum suae regiae majestatis dominis plenipotentiariis exhibitum. Alterum vero suae serenitatis electoralis dominis plenipotentiariis traditum, utrumque autem in maiorem fidem, maiusque robur a saepe dictis dominis plenipotentiariis utriusque partis, propriarum manuum subscriptione, sigillorumque appositione munitum et roboratum est. Acta haec sunt Welaviae Prussorum, die decimo nono, mensis Septembris, anno salutis humanae millesimo, sexcentesimo, quinquagesimo septimo.
Venceslaus de Leszno, episcopus Varmiensis S[acrae] R[egiae] M[ajestatis] Poloniae et Sueciae plenipotentiarius
Vincentius Corvinus Gosiewski, supremus thesaurarius et campi ductor m[agni] d[ucatus] L[ithuaniae] s[acra] r[egia] m[ajestatis] Poloniae et Sueciae plenipotentiarius
F[ranciscus] de Lisola, ser[enissi]mi Hungariae et Bohemiae regis consiliarius ad tractatum istum pacis ablegatus, pro mediatione.
Ottho Liber Baro a Schwerin, plenipotentiarius electoralis
Laurentius Christophorus Somnitz, plenipotentiarius electoralis

[Text Spezialkonvention

Titel bei Dogiel: Specialis Convention inter Poloniae Regem et Brandenburgi Marchionem de conjungendis armis ad expurgandam quibusvis hostibus Poloniam, Prussiasque Regiam et Ducalem, per eosdem Plenipoteniarios, iisdem loco, anno et die tractata et conclusa.
]

Quandoquidem Deo clementer annuente, Serenissimus elector Brandenburgensis, ad sinceram pacem et amicitiam, cum serenissimo rege ac regno Poloniae, et magno ducatu Lithuaniae, à quibus violento bellorum ingruentium ac necessitatis inevitabilis impulsu, invitus avulsus fuerat, feliciter redierit, ac perpetuo foedere ita se serenissimo regi ac

Dumont; Pufendorf: [Auslassung:]
regno Poloniae et magno ducatui Lithuaniae coniunxerit, ut mutuam utilitatem, commodum ac securitatem sincere procurare ac promovere teneantur. Ad quem scopum attingendum, nihil expeditius visum fuit, quam si communi ope, viribus ac consilio arma et studia coniungerentur, ad expurgandam quibus vis hostibus Poloniam, et totam Prussiam regiam et ducalem periculo liberandam, ac removenda omnia obstacula, quae communem utriusque partis tranquillitatem impediunt, et optatam pacem eo citius ac efficacius consequendam. Circa quod specialis conventio inter partes, per eosdem reverendissimum, illustrissimos et excellentissimos dominos utriusque partis plenipotentiarios, in pacis instrumento nominatos, stabilita fuit, in eum qui sequitur modum.

1.

Dumont: Zusatzkonvention ohne Numerierung.

Serenissimus rex et regnum Poloniae et magnus Ducatus Lithuaniae, durante hoc bello, requisito armorum ac militum praesidio, serenissimo electori Brandenburgensi, eiusque statibus ac provinciis, tam in imperio, quam hic in Prussia, contra praememoratos hostes, vel quoscunque eorum confoederatos et adhaerentes, quoties necessitas exiget, succurrent. Quibus serenissimus elector quoties pro sua defensione, in propriis ipsius provinciis militabunt, victum et subsistentiam, prout proprio militi suo suppeditabit.

2.
Similiter serenissimus elector Brandenburgensis, pro communi partium utilitate, toto hoc bello durante, instructum, cum omnibus pertinentiis, et re tormentaria habebit exercitum, sex millium militum, partim equitum, partim peditum, quibuscum vel ipse contra supra descriptum hostem aget, aut cum Polonis coniunget, iuxta rerum exigentiam, habito de super communi consilio quibus etiam si plures fuerint, similiter serenissimus rex et respublica Poloniae, victum et subsistentiam, quam diu pro ipsis, et in ipsorum territoriis sunt militaturi, subministrare debebunt. Nec serenitas sua electoralis, pendente hoc bello, quidquam ultra

Pufendorf: intra.
praefatum militum numerum subministrare, tenebitur, nisi sponte volet.

3.
Si Sueci aut eorum asseclae, huius

Dogiel: [Auslassung:] huius.
coniunctionis odio, vel alio quovis colore intra decennium, post hoc bellum finitum, serenissimum electorem, non solum in ducatu Prussiae, sed et in imperio, armis suis infestare tentaverint, serenissimus rex Poloniae et respublica tenebuntur ipsi subvenire: Et vicissim eodem casu serenitas sua electoralis, per totum illud decennium, post confectam pacem, tenebitur subsidium, serenissimo regi ac reipublicae, ad ipsorum defensionem, iisdem ut supra conditionibus suppeditare; De quibus auxiliis sibi mutuo ferendis, specialis declaratio fiet, inter suam regiam maiestatem, et serenitatem suam electoralem, in ipsa ratihabitione.
Liberum quoque erit serenissimo electori amplecti foedus, inter serenissimam domum Austriacam, et serenissimum regem ac rempublicam Poloniae initum, ac securitatibus omnibus in illo comprehensis frui.

4.
Quando utriusque partis copiae coniunctae fuerint, expeditiones militares omnes, communi consilio, et utriusque partis generalium consensu suscipientur. Si in terris ad serenitatem suam electoralem spectantibus, aut aliis in locis, suae serenitatis electoralis causa, tantum bellum geratur. Belli directio ad serenitatem suam electoralem spectabit; serenitate

Pufendorf: [Einschub:] vero.
sua electorali vero absente, omnia fient communi consilio, et si opus fuerit, de directione inter principales conveniet, habito respectu et discrimine generalium. Similiter etiam, quando copiae electorales, pro serenissimo rege aut republica Poloniae certabunt, idem iuris statuetur. De caetero salva erit utriusque partis generali in milites suos iurisdictio, et aequalis semper inter milites utriusque partis laborum, secundum numerum eorundem proportionata distributio. In quocunque autem territorio, copiae tam regiae quam electorales fuerint, ii quibus annonae, commeatusque cura commissa fuerit, ex aequo utriusque partis militibus, secundum eorum numerum, de sustentatione prospicient.

5.
Neutra pars poterit sine alterius scitu, consensu ac praesentia deputatorum, pacem, armisticiumve

Dumont: armistitiumve. Dogiel: induciasve.
cum hostibus pacisci, nec arma deponere, antequam utrique parti de securitate omni moda prospiciatur, ad plenariam partium satisfactionem. Serenissimus elector Brandeburgensis, in pace, cum serenissimo magno Moscoviae Zaar includetur, cum omnimoda sua securitate et observatione foederis perpetui, et conventionis cum serenissimo rege ac regno Poloniae, et magno ducatu Lithuaniae initae.

6.
Caeterum, cum intuitu damnorum periculorumque quae pendente bello serenitati suae electorali subeunda erunt, aliisque de causis, aequum visum fuerit suae regiae maiestati et reipublicae, ut propensionem suam et regni, erga serenitatem suam electoralem, eiusque inclytam domum, re ipsa demonstrarent, et illorum omnium dignam haberent rationem, aliquam ipsi, congruam satisfactionem concedere.
Et praeterea sua serenitas electoralis, certam pecuniae summam vel contributiones ad belli sumptus

Pufendorf: sumtus.
, et necessarios militum delectus, praetenderit, reverendissimus, illustrissimi et excellentissimi domini plenipotentiarii, suae serenitatis electoralis desiderio plene satisfacere summe optaverint, atque non nulla, quae circa hoc punctum in mandatis habuerunt, declararint; tamen cum ad complanandum hoc negotium, penitus atque sufficienter instructi non fuerint, res ista ad ulteriorem suae regiae maiestatis declarationem aut conventionem, in ipsa ratihabitione faciendam, remissa est, ita ut nihilominus pax interea concludatur. Interea vero serenitas sua electoralis declarat ac protestatur, se ante praefatam declarationem et ratihabitionem, nulla tenus velle obligari ad executionem eorum, quae in articulo quarto conventionis principalis de evacuatione locorum conventa sunt.
Quae omnia sancte et inviolabiliter observatum iri, pars utraque sub fide sua, ac iuramento promittet, prout ex nunc reverendissimus, illustrissimi et excellentissimi domini plenipotentiarii nomine serenissimorum suorum principalium de facto promittunt, seque intra sex septimanas, serenissimi regis ac senatorum eidem assidentium; uti et serenitatis suae electoralis, ratihabitionem, nec non etiam in proximis regni comitiis, eorum omnium, quae hic acta et conclusa sunt, plenam confirmationem procuraturos.
In quorum fidem, haec a saepe dictis plenipotentiariis, propriarum manuum subscriptione, sigillorumque appositione munita roborataque sunt. Welaviae Prusssorum, die decimo nono, mensis Septembris anno salutis humanae, millesimo, sex centesimo, quinquagesimo septimo.

Venceslaus de Leszno

CTS; Dolezel; Duchhardt/Wachowiak: Lesno.
, episcopus Varmien[sis] s[acrae] r[egiae] m[ajesta]tis Poloniae et Sueciae plenipotentiarius
Vincentius Corvinus Gosiewski, supremus thesaurarius et campiductor m[agni] d[ucatus] L[ithuaniae] s[acrae] r[egiae] m[ajestatis] Poloniae et Sueciae plenipotentiarius
F[ranciscus] De Lisola, seren[issimi] m[ajestatis] Hungariae et Bohemiae regis ad hosce tractatum pro mediatione ablegatus, eiusdemque consiliarius
Ottho Liber Baro a Schwerin, plenipotentiarius electoralis
Laurentius Christophorus Somnitz, Plenipotentiarius electoralis

5 LS

[Vertrag von Bromberg 1657 XI 6]

Der Bromberger Vertrag ist zugleich Ratifikation von Wehlau und Vertragsergänzung.

Am 6. November 1657 wurden in Bromberg die Ratifikationsurkunden unterzeichnet. Sie stellen zudem eine Vertragserweiterung dar, da Brandenburg nun Lauenburg und Bütow als erbliche Lehen erhielt und vollen Anspruch auf das noch schwedisch besetzte Elbing geltend machen konnte.
Die Ratifikationen werden durch eine Reihe von Zusatzverträgen ergänzt.



[ Bytow et Lawenburg Duci Prussiae in Feudum conferuntur, atque Elbinga cum territerio in possessionem ceditur.">Text der Ratifikation Polens

Die Ratifikation des polnischen Königs (GSABerlin VI HA Nr. 615) stellt zugleich eine Vertragserweiterung dar (Abtretung Lauenburgs, Bütow und Elbings). Titel bei Dogiel: Confirmation Pactorum Velaviensium; ubi quoque ]

Ioannes Casimirus Dei gratia rex Poloniae, magnus dux Lithuaniae, Russiae, Prussiae

Dumont; CTS: [Auslassung:] Prussiae.
, Masoviae, Samogitiae, Livoniae, Smolensciae Czernichoviaeque nec non Suecorum, Gottorum Vandalorumque haereditarius REX. Significamus omnibus et singulis, praesentibus et futuris, praesertim iis, quorum interest, quod ad tractandum cum seren[issi]mo principe d[omi]no Friderico Vilhelmo, marchione Brandenburgensi, sacri Romani imperii archicamerario et principe electore, Magdeburgi, Prussiae, Juliae, Cliviae, Montium, Stetini, Pomeraniae, Cassubiorum Vandalorumque nec non in Silesia, Crosnae et Carnoviae duce, burgrabio Norinbergense, principe Halberstadii et Mindae, comite Marcae et Ravensbergi, domino in Ravenstein, certos constituerimus plenipotentiarios, illique cum suae seren[ita]tis electoralis plenipotentiariis congressi, in articulos qui sequuntur convenerint.

[...

In der Ratifikation GSABerlin VI HA Nr.615 steht vor dieser Textpassage der Vertrag von Wehlau (wie oben kollationiert).
]

Nos itaque

Dogiel: [Auslassung:] itaque.
Ioannes Casimirus rex Poloniae, magnus dux Lithuaniae, Russiae, Prussiae, Masoviae, Samogitiae, Livoniae, Smolensciae, Czernichoviaeque, nec non Suecorum, Gottorum, Vandalorumque, haereditatius rex, testamur praesentibus, pro nobis, successoribusque n[ost]ris regibus et regno Poloniae, ac magno ducatu Lithuaniae, nos universa et singula capita pactis supra scriptis comprehensa bona fide ex senatus consulto approbasse, confirmasse et ratihabuisse, pro ut ea hisce nunc ex senatus consulto approbamus, confirmamus, et ratihabemus, promittentes verbo regio, et sub fide praestiti, tam a nobis, quam consiliariis n[ost]ris, officialibusque lateri n[ost]ro assidentibus iuramenti, nos praedictis pactis post hac constanter inhaesuros, curaturosque, ut omnia et singula pactorum capita, quae a nostra parte, et reipublicae Poloniae nomine promissa sunt, sancte et religiose observentur, imo impedituros ne a quopiam violentur.
Et quoniam non nulla, ad nos in negotio coniunctionis armorum, et aliis remissa sunt, atque super iis sequenti ratione inter nos et serenissimum principem electorem supra nominatum conventum est, modo infrascripto ea secundum conventionem initam addimus, illaque eandem vim atque vigorem cum superioribus articulis ex senatus consulto habere volumus, atque hisce tribuimus, pollicemurque eadem fide iurata, in proximis comitiis omnia, quae superioribus articulis continentur, et quae hic sequuntur, omnium ordinum consensu confirmatum et ratihabitum iri.
Igitur probe perpendentes, tum pericula, quae suae serenitati electorali, terris[que] ipsius, per ipsam separationem a partibus Sueticis imminent, tum quanti intersit n[ost]ra atque reipublicae vicinum nobis principem iustis devincire modis, tum imprimis, quanta quamque utilia nobis regnoque Poloniae per effectivam et actualem armorum nobiscum coniunctionem praestare sua serenitas eletoralis deinceps possit officia, tam belli, quam pacis tempore. Ad demonstrandam praeterea singularem propensionem n[ost]ram, regnique n[ost]ri erga suam serenitatem electoralem, eiusque domum inclytam suae serenitati electorali eiusdemque posteris masculis ex legitimo thoro eiusdem descendentibus pariter ex senatus consulto et consensu dominorum consiliariorum tam spiritualium quam saecularium regni n[ost]ri duas praefecturas Leoburgensem et Bytoviensem cum omnibus et singulis eorum subditis, vasallis, fructibus, libertatibus, eminentiis, censibus, proventibus, juribus et pertinentiis universis, tenendas, habendas, fruendas, utendas et possidendas in perpetuum iure feudi pro nobis et successoribus n[ost]ris regibus Poloniae dedimus, concessimus, ac illum de eis ipsis arcibus et oppidis Bytow et Lauenburg investivimus, et tenore praesentium damus concedimus et investimus. Officiarios n[ost]ros et incolas q[uo]scunque ibidem iuramentis et subiectionibus, quibus hactenus nobis et reipublicae obstricti fuerant, hoc ipso exolventes. Praeterea de ampliori gratia ac benevolentia n[ost]ra serenit[a]tem eius, ac illius haeredes ab omni iuramento, nec non tributis, et exactionibus quibuscunque nobis et posteris n[ost]ris ratione dictarum arcium et oppidorum praestandis, dimittimus, et liberos facimus, pro ut olim a ducibus Pomeraniae eadem praefecturae Bytow et Lauenburg tenebantur. Pollicemur praeterea pro nobis et successoribus n[ost]ris dictum seren[issi]mum principem ac eius haeredes in praedictis arcibus, et earum pertinentiis, quantum in nobis est, defendere ac tueri. Tenebitur autem et obligatus esse debebit praefatus seren[issi]mus elector, eiusque successores, ad singulas successorum n[ostro]rum regum Poloniae coronationes, consiliarios aut officiales suos mittere, qui hoc ipsum ius feudale de praefatis arcibus et oppidis ad regnum n[ost]rum pertinens recognoscent, et literas eius recognitionis et renovationis feudi, quae gratis illis debent dari, a novis regibus accipient. Quod si aliqua legitima causa impediti, hoc officium et debitum in coronationibus successorum n[ostro]rum non fecerint, nihil ea negligentia illis detrimenti afferre debebit, dum modo alio brevi tempore post coronationem id praesatare curaverint. Ubi vero ipse seren[issi]mus princeps, dominus Fridericus Vilhelmus, marchio et elector Brandenburgicus etc. in Prussia dux, sine legitimis masculis feudi haeredibus, vel eorum legitimi masculi feudi haeredes non relicta prole virili decederent, stirpsque et progenies eorum mascula et legitima deficeret ex tunc praedictae arces et oppida Bytow et Lauenburg cum omnibus suis bonis, subditis, vasallis fructibus, libertatibus, iuribus, eminentiis et pertinentiis universis, ac cum pleno iure et possessione, citra omnem difficultatem ad nos et posteros n[ost]ros reges Poloniae redibunt. Et si quidem ad praesens praefecturae istae a donatariis n[ost]ris possidentur, ideo usum fructum ante hanc cessionem ipsis debitum, atque quidquid iuris in illas habuerunt, unquam alia ratione, dignisque modis compensabimus, ita ut vacua omnino possessio, et plena fructuum perceptio suam sern[ita]tem electoralem ex hoc ipso tempore manere, neque quisquam ipsi ratione satisfactionis suae negotium facessere debeat. Religionis catholicae exercitium in praefatis praefecturis Leoburgensi et Bytoviensi, pro ut ad hanc usque diem fuit, liberum erit, iurisdictio episcopi Vladislaviensis in templa catholica, sacerdotesque integra maneat; proventus, videlicet decimae census, et si qui sunt alii, parochis et ecclesiis suis extradentur, et renuentes ad extradendum a praefectis eiusdem serenitatis cogentur. Causae tam nobilium, quam plebeiorum matrimoniales ad forum ecclesiasticum pertinebunt. nobilitas, iuribus, privilegiis, bonisque suis eodem modo, ac sub immediato dominio nostro utebatur, utetur frueturque sub sua seren[ita]te electorali. Decreta rerum iudicatarum, pro ut sub immediato dominio nostro lata sunt, inviolata maneant. Gubernationis et appellationum ratio eadem erit, quae fuit sub ducibus Pomeraniae salvis privilegiis. Iura patronatus regia, reservantur eius seren[ita]ti electorali, et nobilibus, si quae habent, iuxta privilegia, et usum eorundem, ita tamen, quod iuxta declarationem, circa hanc conventionem ab eius serenitate factam, ad ecclesias catholicas parochiales praesentabit eius serenitas electoralis sacerdotes catholicos ad commendationem episcoporum Vladislaviensium ab iisdem episcopis Vladislaviensibus instituendos, ita ne ecclesia ultra duorum mensium spatium vacare possit. Propter eandem armorum coniunctionem, et supra memoratas alias rationes, suae seren[ita]ti electorali civitatem Elbingensem, cum toto eius districu et territorio, pleno dominii iure sibi habendam, possidendamque una cum reditibus, qui inde ad reges regnumque Poloniae olim deferebantur, concedimus, promittimusque quod quam primum ex potestate Suecorum erepta aut recuperata fuerit, nemini, quam suae seren[ita]ti electorali, vacua illius possessio tradi debeat, citra ullas praetensiones vel dilationes, praesidio suae sereni[tat]is munienda, sine ullo sumptu regis et regni. Quam quidem civitatem Elbingensem eodem modo possidebit tenebitque, et ea fruetur sua seren[i]tas eiusque posteri, atque a nobis et regno Poloniae ad hoc ultimum bellum Sueticum millesimo sexcentesimo quinquagesimo quinto tenebatur, et possidebatur, etiam quo ad commercia, et iura aliarum civitatum n[ostra]rum Pruthenicarum, nulla praeterea telonea nova instituendo. Commissio quoties opus erit instituetur, ab utraque parte, pari numero commissariorum, ut omnium interesse habentium ac imprimis civitatum n[ost]rarum Pruthenicarum habeatur ratio, ne illos in suis commerciis, omnibusque inde dependentibus praeiudicium patiantur, utque gravamina ac praetensiones, quas inter se habere praetendunt per Ccmmissionem aboleantur, vocatis ad diem commissionis civitatum earundem Pruthenicarum deputatis. Religionis catholicae et augustanae exercitium Elbingae liberum sit, statusque eiusdem religionis catholicae idem erit, pro ut ante hoc bellum fuit. Iurisdictio episcopi in sacerdotes catholicos, pro ut ante, integra maneat. Ius patronatus eiusdem ecclesiae Elbingensis catholicae ad nos spectabit. Templum catholicis ademptum restituetur, proventusque et fundi omnes ecclesiae catholicae, quibus ante hoc bellum ultimum Sueticum utebatur fruebaturque, reddentur. Catholicis praeterea ad magistratum accessus patebit. De summa iuxta articulum otavum foederis perpetui exsolvenda, conventum est, quod haeredibus in dicto articulo designatis et descriptis, in casu ibidem expresso, summa centum quinquaginta millium talerorum imperialium solvi debeat. Quae omnia, cum bene expensa, et ex senatus consulto peracta atque conclusa sint, in eorum fidem et maius robur hoc instrumentum manu nostra subscriptum, sigillo insuper Regni n[ost]ri muniri iussimus. Actum Bydgostiae die VI mensis Novembris anno Domini MDCLVII regnorum nostrorum Poloniae IX Sueciae vero X anno. Ioannes Casimirus Rex Praesentibus Rev[erend]is in Christo patribus, magnificis venerabilibus ac generosis Floriano Casimiro, duce in Clevan, Czartoryski Vladislavien[si]. et Pomeraniae Andrea Trzebicki , Premislien[si]. episcopis, nominato Cracovien[si]., vicecancellario regni Ioanne Comite de Leszno Posnaniensi , capitaneo Mariaeburgen[si]. et Ioanne Casimiro Krasinski , Plocensi palatinis Stanislao Laskowski , Podlachiae referendario regni Constantino Lubstowski , Bydgostien[si]. castellanis Nicolao Prazmowski , secretario maiori regni Gotthardo Butler , succamerario regni, Bolselsvien[si]., Noven[si]. capitaneo, aeconomiae Groden[si]. administratore Bogulsao Radziwil , duce Bierzarum, Dubinkorum, Slucko et Kopil, stabuli, m[agni]. d[ucatus]. Lit[huaniae]. supremo praefecto, Branscen[si]. Baren[si]. capitaneo Michaele Radziwil , duce in Olyka et Nieswiesz pocillatore Theodoro Denhoff , incisore, capitaneo Urzedovien[si]. Christophoro Pac , vexilfero, Wilkiscen[si]. Ostrinen[si]. Duden[si]. Capitaneo Alexandro Naruszowicz , notario, m[agni]. d[ucatus]. Lithuaniae, Liden[si]. Luboszanen[si]. Miedzialen[si]. capitaneo Martiano Wituski , Gnesnen[si]. Glogovien[si]. Lovicien[si]. praeposito, Matt Poniatowski , decano Cracoviensi Andrea Miaskowki , scholastico Gnesnen[si]., secretariis n[ost]ris, Ioanne Zaleiski , praefecto Culinae Regni, Svarsien[si]. capitaneo Andrea Morstin dapifero Sendomirien[si]., Zawichosten[si]. capitaneo Ioanne Tanski , instigatore regni Ioanne Szumowski , pocillatore Premislien[si]. et aliis complurimis. Dat[um]. per manus supradicti r[ever]endi in Christo Patris, d[omi]ni Andreae Trzebicki episcopi Premisliens[is]. nominati Cracovien[si]., vicecancellarii regni sincere nobis dilecti. US Joannes Caimirus Rex US Matthias Poniatowsky de[canus]. Crac[oviensi]. Abb[as]. Regens Cancellarius [Text der Ratifikation Preußens] Fridericus Wilhelmus, Dei gratia marchio Brandenburgensis, sacri Romani imperii archi camerarius et princeps elector, Magdeburgi, Prussiae, Juliae, Cliviae, Montium, Stetini Pomeraniae, Cassubiorum Vandalorumque nec non in Silesia Crosnae et Carnoviae dux, burggravius Norinbergensis, princeps Halberstadii et Mindae, comes Marcae et Ravensbergi, dominus in Ravenstein. Significamus omnibus et singluis praesentibus et futuris, praesertim iis, quorum interest. Quod ad tractandum cum serenissimo et potentissimo principe domino Ioanne Casimiro, rege Poloniae, magno duce Lithuaniae, Russiae, Prussiae, Masoviae, Samogitiae, Livoniae, Smolensciae, Czernichoviaeque nec non Svecorum, Gothorum, Vandalorumque haereditario rege, domino cognato et affine uti fratre nostro colendissimo, certos constituerimus plenipotentiarios, illique cum suae regiae majestatis plenipotentiariis congressi, in articulos qui sequuntur convenerint. […] Nos itaque Fridericus Wilhelmus Dei gratia marchio Brandenburgensis, sacri Romani imperii archicamerarius et princeps elector Magdeburgi, Prussiae, Juliae, Cliviae, Montium, Stetini, Pomeraniae, Cassubiorum, Vandalorumque, nec non in Silesia Crosnae et Carnoviae dux, burggravius Norinbergensis, princeps Halberstadii et Mindae, comes Marcae et Ravensbergi dominus in Ravenstein, Testamur praesentibus, pro nobis, successoribus que nostris electoris Brandenburgicis, in Prussia ducibus, nos universa et singula capita pactis supra scriptis comprehensa, bona fide approbasse, confirmasse et ratihabuisse: Prout ea hisce nunc approbamus, confirmamus et ratihabemus, promittenttes verbo electorali, et sub fide praestiti a nobis juramenti, nos praedictis pactis posthac constanter inhaesuros curaturosque, ut omnia et singula pactorum capita, quae a nostra parte promissa sunt, sancte et religiose observentur, imo impedituros, ne a quoquam violentur. Et quoniam non nulla in negotio coniunctionis armorum, et aliis ad conventionem circa ratificationem faciendam, remissa sunt, atque super iis inter supra nominatam regiam majestatem, remque publicam, et nos, conventum est, modo infrascripto, ea secundum conventionem initam addimus, illaque eandem vim atque vigorem cum superioribus articulis habere volumus atque hisce iis tribuimus. Ac primo quidem, cum supradicta regia majestas, perpendens tum periculam quae nobis, terrisque nostris, per ipsam separationem à partibus Sveticis, imminent, tam quae eidem regiae majestati, regnoque Poloniae per effectivam et actualem armorum cum eadem coniunctionem, a nobis deinceps praestari possent officia tam belli quam pacis tempore, ut et alias in instrumento ratificationis uberius expressas rationes, ex senatus consulto et consensu dominorum consiliariorum tam spiritualium quam secularium, nobis, nostrisque haeredibus masculis ex legitimo thoro descendentibus, duas praefecturas Lawenburgensem et Bütoviensem, cum omnibus et singulis earum subdictis, vasallis, fructibus, libertatibus, eminentiis, proventibus, juribus et pertinentiis universis tenendas, habendas, fruendas, utendas et possidendas, in perpetuum iure feudi, pro se et successoribus suis, regibus Poloniae, dederit et concesserit, ac nos de eis ipsis arcibus et oppidis Bütaw et Lawenburg, investiverit, officiariosque suos et incolas quoscunque ibidem juramentis ac subjectionibus, quibus hactenus regiae suae majestati et reipublicae obstricti fuerint, diplomate ratificationis absolverit. Praetereaque nos et haeredes nostros, ab omni juramento, nec non tributis et exactionibus quibuscunque, sibi et posteris suis regibus Poloniae, ratione dictarum arcium et oppidorum, praestandis, dimiserit et liberos fecerit, prout olim a ducibus Pomeraniae, eaedem praefecturae Bütoviensis et Lawenburgensis, tenebantur. Pollicitaque sit pro se et successoribus suis, nos et haeredes nostros in praedictis arcibus et earum pertinentiis, quantum in se, iisdemque fuerit, defensuram et tuituram. Donatariis autem, a quibus praefecturae istae ad praesens possidentur, usum fructum, ante hanc cessionem ipsis debitum, atque quicquid juris in illas habuerunt unquam, alia ratione dignisque modis compensaturam. Ita ut vacua omnio possessio et plena fructuum perceptio, nos ex hoc ipso tempore manere. Neque quisquam nobis, ratione satisfationis suae negotium facessere debeat; Tenebimur et obligati erimus nos et successores nostri, ad singulas regum Poloniae coronationes, consiliarios aut officiales nostros mittere, qui hoc ipsum jus feudale in praefatis arcibus et oppidis, ad regnum Poloniae pertinens recognoscant, et literas eius recognitionis et renovationis feudi, quae gratis illis dabuntur, a novis regibus accipiant. Quod si aliqua legitima causa impediti hoc officium et debitum in coronationibus regum Poloniae non feceriums, aut successores Nostri non fecerint, alio brevi tempore, post coronationem id praestare curabimus, aut successores nostri curabunt. Religionis catholicae execitium in praefatis praefecturis Leoburgensi et Bütoviensi, prout ad hunc usque diem fuit, liberum erit. Iurisdictio episcopi Vladislaviensis in templa catholica, sacerdotesque integra maneat. Proventus, videlicet decimae, census, et si qui sunt alii, parochis et ecclesiis suis extradentur et renuentes ad extradendum a praefectis nostris cogentur. Causae tam nobilium quam plebeiorum matrimoniales, ad forum eccesiasticum pertinebunt. nobilitas juribus, privilegiis, bonisque suis, eodem modo, ac sub immediato dominio regum Poloniae utebatur, sub nobis utetur, fruetur. Decreta rerum judiacturum, prout sub immediato dominio regum Poloniae, post decessum ducum Pomeraniae, lata sunt, inviolata maneant. Gubernationis et appellationum ratio eadem erit, quae fuit sub ducibus Pomeraniae, salvis cuisque privilegiis. Cumque iura patronatus regia, in iisdem praefecturis, nobis reservata sint, ut et nobilibus, si quae habent iuxta privilegia et usum eorundem. Declaramus, quod ad ecclesias catholico-romanos parochiales, praesentaturi simus, sacerdotes romano catholicos ad commendationem episcoporum Vladislaviensium, ab iisdem episcopis Vladislaviensibus instituendos, ita ne ecclesia ultra duorum mensium spatium vacare possit. Ubi vero ipsi nos, Deo sic disponente, sine legitimis masculis feudi haeredibus, vel eorum legitimi masculi feudi haeredes, non relicta prole virili, decederent, stirpsque et progenies nostra mascula et legitima deficeret, ex tunc praedictae arces et oppida Bütaw et Lawenburgum, cum omnibus suis bonis, subditis, vasallis, fructibus, libertatibus, juribus, eminentiis et pertinentiis universis, ac cum pleno jure et possessione, citra omnem difficultatem, ad regem, regesque posteros Poloniae, reibunt. Cum itidem regia majeatas, pro se et successoribus suis, regibus Poloniae, manisque ducibus Lithuaniae et regno, nobis, posterisque nostris, pariter ex senatus consulto et consensu dominorum consiliariorum tam spiritualium quam secularium, propter supra memoratas rationes, civitatem Elbingensem, cum toto eiusdem districtu et territorio, una cum reditibus, qui inde ad reges, regnumque Poloniae olim deferebantur, concesserit, pleno dominii jure a nobis, posterisque nostris habendam, possidendam, usu fructuque tenendam, atque a regibus et regno Poloniae, ad hoc ultimum bellum Sveticum, millesimo sexcentesimo quinquagesimo quinto, tenebatur et possidebatur. Etiam quoad commercia et jura aliarum civitatum regiarum Pruthenicarum, nulla thelonea nova instituendo, promiseritque quod quam primum ex potestate Svecorum erepta aut recuperata fuerit, nemini quam nobis vacua ipsius possessio, citra ullas praetensiones vel dilationes tradi debeat, praesidio nostro munienda, sine ullo sumptu regis et regni. Pollicemur, quod commissio, quoties opus erit, instituetur à regia majestate, ac nobis, posterisque nostris, pari numero commissariorum, ut omnium interesse habentium, cum primis civitatum Pruthenicarum, habeatur ratio, ne illae in suis commerciis, omnibusque inde dependentibus, praeiudicium patiantur, utque gravamina atque praetensiones, quas inter se habere praetendunt, per commissionem aboleantur, vocatis ad diem commissionis civitatum earundem Pruthenicarum deputatis. Religionis catholicae et augustanae exercitium, Elbingae liberum sit, statusque eiusdem religionis catholicae idem erit, prout ante hoc bellum fuit. Iurisdictio episcopi in sacerdotes romano-catholicos, prout ante, integra maneat. Ius patronatus eiusdem ecclesiae Elbingensis catholicae, ad serenissimum regem Poloniae, spectabit. Templum catholicis ademptum restituetur. Proventusque et fundi omnes, eclesiae atholicae quibus ante hoc bellum ultimum Sveticum utebatur, fruebaturque reddentur. Catholicis praeterea ad magistratum accessus patebit. De summa iuxta articulum octavum foederis perpetui exsolvenda conventum est, quod haeredibus in dicto articulo designatis et descriptis, in casu ibidem expresso, summa centum quinquaginta millium thalerorum imperialium solvi debeat. Quae omnia, cum bene expensa et communi consensu conclusa sint, in eorum fidem et maius robur hoc instrumentum manu nostra subscriptum, sigillo nostro electorali muniri iussimus. Actum Bydgostiae, die sexta mensis Novembris anno Domini millesimo sexcentesimo quinquagesimo septimo. US Fridericus Wilhelmus Elector Cancellarius ill[ustrissi]mi et r[everendissi]mi excellent[issi]mi d[omi]ni, d[omi]ni Nicolai in Prazmow Prazmowski , episcopi Luceoriensis et Brescensis, supremi regni cancelarii abbatia Sieciechoviensis, perpetui adminisoris, ad Sanctum Michaelem in arce Cracoviensi praecepti Inductae o suscept ad acta metricae cancellariae maioris regni Poloniae US Samuel Casimirus Kuszewicz , servus regis m[ajes[t[a]tis. et hotarius metricae maioris regni

Fenster schließen nach oben